Uzależnienie od telefonu należy do grupy uzależnień behawioralnych (podobnie jak uzależnienie od gier komputerowych, nałogowy hazard itp.). Ze względu na rozpowszechnienie tego zjawiska w ostatnich latach, fonoholizm można uznać za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Bywa on także postrzegany jako jedna z postaci cyberuzależnienia, czyli uzależnienia od technologii cyfrowych lub od treści przekazywanych przez takie urządzenia.
W dzisiejszych czasach ciężko jest wyobrazić sobie życie bez telefonu komórkowego. Każdy z nas używa go codziennie do wykonywania połączeń, pisania wiadomości tekstowych, przeglądania stron internetowych czy portali społecznościowych, robienia zdjęć, słuchania muzyki, oglądania filmów, a nawet grania w gry online. Niektórzy nie wyobrażają sobie życia bez telefonu komórkowego i sięgają po niego nawet kilkadziesiąt razy na dzień. Zbyt częste i intensywne korzystanie z telefonu może prowadzić do uzależnienia się. Największą grupą ryzyka są dzieci oraz młodzież, choć uzależnienie od telefonu dotyka także dorosłych.
Dlaczego korzystanie z telefonu uzależnia?
Często w parkach można spotkać osoby, które siedzą obok siebie, ale nie poświęcają sobie uwagi, świat wirtualny zdaje się być dla nich ważniejszym od rzeczywistego. Najłatwiej jest uzależnić się od mediów społecznościowych. Kolorowe posty, interesujące wpisy, zdjęcia, na których uchwycono idealny moment poprawiają nam humor. Mózg szybko zaczyna wytwarzać więcej dopaminy, która w normalnych warunkach pojawiłaby się na skutek wysiłku, na przykład po wykonaniu ćwiczeń fizycznych. Poziom tego związku chemicznego, wywołującego uczucie szczęścia oraz euforii, wzrasta bez wysiłku, a organizm chce utrzymać ten stan jak najdłużej. Dopamina odgrywa kluczową rolę w procesie powstawania uzależnień.
Objawy uzależnienia od telefonu
Korzystanie z telefonu samo w sobie nie jest niczym złym, problem pojawia się, kiedy niemożność skorzystania z telefonu wywołuje frustrację i negatywne emocje.
Uzależnienie od telefonu objawia się przede wszystkim:
- ciągłym przymusem korzystania z niego,
- ciągłym zerkaniem na ekran w poszukiwaniu nowych powiadomień,
- posiadaniem telefonu zawsze przy sobie,
- złością i frustracją, gdy nie można skorzystać z telefonu,
- unikaniem bezpośrednich kontaktów z innymi ludźmi, spotkań towarzyskich,
- strachem przed rozładowaniem się telefonu (koniecznością noszenia przy sobie ładowarki/powerbanku),
- ciągłym nasłuchiwaniem dźwięku połączeń lub powiadomień, a nawet słyszeniem dźwięków fantomowych,
- coraz dłuższym czasem spędzanym przed ekranem telefonu,
- zaniedbywaniem codziennych obowiązków,
- poświęcaniem czasu na sen, by spędzić go przed ekranem telefonu,
- oszukiwaniem bliskich co do ilości czasu spędzanego z telefonem w dłoni,
- utwierdzaniem innych, że wszystko mamy pod kontrolą, a telefon jest nam potrzebny z całkowicie praktycznych powodów.
Negatywne skutki uzależnienia od telefonu
Niezależnie od tego, czy jesteśmy uzależnieni od rozmów telefonicznych, wysyłania wiadomości tekstowych, gier mobilnych, czy od samego faktu posiadania telefonu, fonoholizm staje się przyczyną wielu problemów.
Do negatywnych skutków fizycznych należą:
- bóle głowy,
- przemęczenie,
- ból oczu,
- bóle i zwyrodnienia mięśniowo-stawowe (np. bóle karku, pleców).
Negatywne skutki psychiczne obejmują:
- nomofobię, czyli lęk przed utratą dostępu do telefonu,
- FOMO, czyli lęk przed ominięciem czegoś – wizja braku powiadomień z mediów społecznościowych lub ich nie wychwycenia wywołuje silny lęk i frustrację,
- problemy ze snem,
- zwiększoną podatność na depresję, zaburzenia lękowe i obniżoną samoocenę.
Negatywne skutki społeczne wiążą się z:
- osłabieniem więzi z najbliższymi,
- rezygnacją z tradycyjnych rozmów, spotkań towarzyskich, aktywnego spędzania czasu,
- pojawieniem się problemów w życiu zawodowym, w tym długów.
Nadmierne sięganie po telefon zmniejsza kreatywność, produktywność i zdolność do koncentracji, a także prowadzi do przewlekłego zmęczenia i obniżenia nastroju.
Uzależnienie od telefonu negatywnie oddziałuje na każdą sferę życia człowieka. Ponadto fonoholizm może też prowadzić do ryzykownych zachowań, mogących mieć tragiczne skutki, jak przeglądanie telefonu w trakcie przechodzenia przez przejście dla pieszych.
Jak sobie poradzić z uzależnieniem od telefonu?
Uzależnienie jest stopniowo postępującym procesem, nie należy go lekceważyć. Warto obserwować swoich bliskich i jak tylko pojawią się pierwsze niepokojące objawy, rozmawiać z nimi o naszych obawach.
Będąc uzależnionym od telefonu musimy w pierwszym kroku znaleźć przyczynę takiego stanu. Czy chodzi o skok dopaminy, lęk przed samotnością, niską samoocenę? Pamiętajmy, że świat wirtualny nie jest tym prawdziwym, nie rozwiąże naszych realnych problemów.
Jednym ze sposobów radzenia sobie z nałogiem jest ograniczenie używania telefonu i ponowne nauczenie się kontrolowania własnego życia. Dobrym rozwiązaniem jest stworzenie grafiku korzystania z telefonu oraz stopniowe wprowadzanie innych aktywności wypełniających nasz czas.
Znajdź hobby niezwiązane z technologią. Godne polecenia są wszelkie aktywności wymagające wyjścia z domu, jak uprawianie sportów, wycieczki i spacery, ogrodnictwo. A może zainteresują nas papierowe książki lub tradycyjne gry towarzyskie?
Spróbuj etapowo wdrożyć nowe nawyki, bądź przy tym dla siebie cierpliwym i wyrozumiałym, nie od razu może Ci się udać w pełni przestrzegać nowych zasad. Pamiętaj, że nie musisz odcinać się od Internetu i technologii, naucz się funkcjonować nie tracąc z oczu świata rzeczywistego.
Zawsze warto także skorzystać z pomocy specjalisty, np. psychoterapeuty uzależnień. Wskaże on, jak radzić sobie ze swoimi emocjami i zastępować niewłaściwe wzorce postępowania, tymi akceptowanymi przez społeczeństwo. Pomoże także zrozumieć źródło i mechanizmy uzależnienia, tak by można się było ich wystrzegać w przyszłości. Nigdy nie jest za późno na podjęcie leczenia, im szybciej zareagujemy, tym efektywniejszy będzie ten proces.
Wspierajmy naszych bliskich, starajmy się wskazywać im nowe, konstruktywne sposoby spędzania wspólnego czasu. Wsparcie osób najbliższych jest kluczowym elementem wychodzenia z nałogu. Szkoda życia na uzależnienie od telefonu!
